Programmabegroting 2021-2024 bijdrage 1e termijn Roerstreek Lokaal!

Logo Roerstreek Lokaal!

De vooraankondiging van de kaderbrief in juli was niet mals: er moet fors ingegrepen worden in de begroting van onze gemeente, willen we die sluitend krijgen. In onze begrotingsbijdrage van vorig jaar schetsten we al dat de ‘wereld een stuk complexer en minder zeker geworden is’. Nu een jaar verder, blijkt dit meermaals waar geworden te zijn. Er is grote onzekerheid in gemeenteland over de Rijksbijdragen aan de lagere overheden, maar bovenal heeft Covid-19 de wereld op zijn kop gezet.

In de zomer is er keihard gewerkt door de gehele organisatie om de negatieve ontwikkelingen om te buigen en inzichtelijk te maken aan welke knoppen gedraaid kan worden. Waar kan het een tandje minder? Wat betekent dat? En er is ook andersom geredeneerd. Hoe kunnen we investeren voor de lange termijn. De ideeën zijn besproken in een werkgroep, bestaande uit raads- en commissieleden, suggesties zijn aangedragen en de organisatie heeft dit verder uitgewerkt met het college van B&W. Een indrukwekkend werk dat in heel korte tijd gerealiseerd is, een compliment is hier op zijn plek. Zeker wanneer het werken ook vaak op afstand moest.

Financiën

Financiën spelen de prominente rol, en de focus moet op de kerntaken liggen. Het doet ons deugd te merken dat de keuzes zorgvuldig gemaakt zijn en dit niet direct ten koste gaat van alles dat door en voor onze inwoners de laatste jaren is opgebouwd. Accommodaties en ruimtelijke omgeving zijn voor de hand liggende, wellicht makkelijke slachtoffer-portefeuilles, maar hebben de laatste jaren al fors ingeleverd. Voor Roerstreek Lokaal mag daarom de focus elders liggen, al is er nog degelijk een (bescheiden) risico voor het aflossen van leningen door de dorpshuizen en het zwembad in Melick, met wederom Covid-19 als spelbreker.

Sturing en risicobeheersing

Er zijn heel veel zaken die we anders willen doen dan we gewend zijn. Dit brengt onzekerheid met zich mee en maakt de risicoparagraaf des te belangrijker. Roerstreek Lokaal wil dat we vooral de focus leggen op sturing en risicobeheersing. We gaan straks op gebieden aan de slag die voor de gemeente relatief nieuw zijn en steken daar een hoop geld in. Daarnaast heeft ergens over de grens gaan meteen consequenties. Beste college, hoe gaat u hier vinger aan de pols houden en ons, de raad, op gezette tijden de informatie geven om te kunnen bijsturen?

De risicomatrix op pagina 118 is voor onze fractie een belangrijk instrument om de voornaamste risico’s in beeld houden. We willen hierbij wel opmerken dat risico’s met een waarschijnlijkheid van 40-60% een hoge kans van optreden hebben. Ter vergelijk: als de kans dat wanneer je met een blinddoek de weg oversteekt 50% is dat je aangereden wordt, zullen weinig mensen dat risico durven lopen. De herverdeling van de algemene uitkering en het omvormen van het sociaal domein verdienen hierom bijzondere aandacht.

Belasting (OZB) verhogen

Voor het eerst in vele jaren gaan we de belasting (OZB) verhogen, meer dan de 'normale' prijsindexering. We zitten nu ook boven het landelijk gemiddelde. Deze verhoging doorvoeren is zeker niet prettig om te doen. Er moet dus echt wat gebeuren, we moeten echt actie ondernemen als we willen voorkomen dat de belastingdruk de komende jaren nog verder oploopt. Roerstreek Lokaal! vindt dat onze inwoners niet de dupe van alles moeten zijn de komende jaren, we willen daarom vooral inzetten op acties om verhogingen te voorkomen.

Leges

We moeten daarom ook kritisch zijn op hoe we dingen aanpakken. Het kostendekkend maken van leges is een van de voorstellen extra inkomsten te genereren. Het voorstel is dit in 2021 met 33% te verhogen. De vraag die we ons hierbij stellen is of we wel alle leges kostendekkend willen maken? Het mag de gemeente soms ook wat waard zijn als mensen plannen hebben van evenement tot bouw. Voordat Roerstreek Lokaal! hierin een definitief standpunt neemt, willen we in meer detail weten welke leges kostendekkend gemaakt wordt, waarin de fasering in jaren, het absolute bedrag en het percentage kostendekkendheid inzichtelijk zijn. Dit moet van tevoren goed in beeld gebracht worden.

Organisatie en coronavirus

Een ander aspect van hoe de organisatie zelf dingen anders aan kan pakken is het leren van het feit dat we nu door de komst van het coronavirus veel dingen anders en beperkter moesten doen. Maar dit bleek zeker mogelijk. Hier moeten we echt conclusies uit trekken en van leren. Het is goed om terug te lezen dat met een bezem in de hand ook in huis goed naar deze zaken gekeken wordt.

Citaat: “In 2020 gingen we noodgedwongen tijdens de ‘intelligente lockdown’ rigoureus anders werken. Vooral het digitaal werken en digitaal vergaderen zijn in een stroomversnelling gekomen. De goede ervaringen die we hebben opgedaan willen we behouden. Denk aan de tijdwinst die het oplevert als niet gereisd hoeft te worden of gevolgen voor de huisvesting. We vertalen dit in nieuwe afspraken en regelingen om tot de meest optimale mix van thuiswerken en kantoorwerk te komen. Ook na de coronacrisis.”

Het is een grote snelkookpan geweest van anders werken, tussen collega’s, inwoners en externe partijen. Veel kwam neer op werken via de digitale weg, maar er is ook werk blijven liggen. We zitten helaas nog midden in de pandemie, maar beste college, heeft u nu al inzicht in taken en werkzaamheden die wellicht ter discussie gesteld kunnen worden? Uiteindelijk dooft ook dit virus toch verder uit en kan de balans pas echt opgemaakt worden. College, kunt u ons zo snel mogelijk informeren wat de (financiële en sociale) effecten voor Roerdalen in de breedste zin zijn? We hebben namelijk niet de illusie dat het Rijk voor alle kosten garant zal staan.

Verbonden Partijen

Een ander risico zijn de Verbonden Partijen; samenwerkingsverbanden waar Roerdalen in deelneemt. Middels een motie is door de raad opgeroepen ook deze partijen aan te spreken op hun morele plicht om ook de broekriem aan te halen. Er wordt rekening gehouden met een kleine kans op een ‘nadelig exploitatiesaldo’, maar wel met een forse impact als gevolg op het benodigd weerstandsvermogen (> 0,5 M€). We zullen stevig onze rol moeten pakken, zowel raad als college, om te voorkomen dat we te veel tegenvallers moeten opvangen. Welke kerntaken voeren ze uit, welke zijn noodzakelijk, wat is afgesproken en wat kan beter worden bestempeld als een ambitie van de gemeenschappelijke regeling of het samenwerkingsverband? Het wordt des te belangrijker op voorhand coalities te vormen met andere gemeenten. College, kunt u zo snel mogelijk de reactie op de brieven aan de samenwerkingspartners terugkoppelen

Sociaal Domein

De grootste risico’s lopen we, ook in deze begroting, op het Sociaal Domein. De waarschijnlijkheid wordt als zeer reëel geschat; dus maak je borst maar nat. In eerdere begrotingen hebben we telkens onze zorg over de beheersbaarheid van deze portefeuille uitgesproken. En ook dit jaar doen we dat weer. Dus beste college:

  • Het water staat ons aan de lippen, we moeten inmiddels gaan bezuinigingen op zaken die al onze inwoners raken, omdat ons geld op gaat aan wettelijke taken en;
  • Wethouder u heeft ons een prachtig verhaal verteld over de omvorming van het Sociaal Domein. Welke garanties hebben we nu? Welke consequenties worden eraan verbonden als de raad het geld niet meer ter beschikking stelt? Het is een hele sociale portefeuille, maar we missen  simpelweg in het sociaal domein de zakelijkheid. Betrokken zakelijk is wat ons betreft hier het speerpunt voor de komende jaren.

We moeten het - in principe - met het door het Rijk beschikbaar gestelde budget doen. Onze grootste zorg gaat uit naar de steeds maar stijgende kosten voor Wmo en Jeugd. College, we staan achter de voorgestelde omvorming, maar vragen ons ook af we daarmee het 'gat' helemaal dichten. Pakken we het juiste gereedschap uit onze gereedschapskist om onze mensen te helpen en een duwtje in de goede richting te helpen? Roerstreek Lokaal! is er van overtuigd dat de betrokken ambtenaren hun werk naar eer en geweten doen en dat ze sturen in de eerste lijn en een aantal zaken preventief aan te pakken. In recente krantenberichten over de gemeente Beesel lezen we dat zij inmiddels de wrange vruchten plukken van haar gevoerde beleid op de zorgportefeuille. De hoofdconclusie was de vraag of de zorg niet te veel en het geld niet te weinig aandacht heeft gekregen. Dus nogmaals: er is meer behoefte aan zakelijkheid, sturing en risicobeheersing. Op gebied van de participatiewet en armoede blijven we wel binnen de begroting. Dat moet toch ook lukken voor Jeugd en Wmo?

Energiemarkt

We willen ook graag dat het college zaken afrondt en blijft oppakken. Duurzaamheid en energietransitie bleven voor ons nog te veel in papier hangen. In de begroting zijn een aantal routes en mogelijkheden benoemd, met een grote mate van onzekerheid. Welk risico wil de gemeente lopen en welk rendement levert dat op? De energiemarkt is ‘hot’ op dit moment, dus de vraag die we ons stellen in hoeverre zijn de geschetste rendementen reëel? De echte durfinvesteerders hebben hun slag al geslagen, wij zitten in elk geval niet aan het stuur. De voorstellen en afwegingen zien we dan ook met interesse tegemoet. Met name het beroep dat de Provincie bij de Minister doet om grensoverschrijdend aan de slag te mogen met energieuitwisseling biedt perspectief. Voor Roerstreek Lokaal! zou de grens bij een zo groot vraagstuk geen obstakel moeten zijn, het collectief en gemeenschappelijk belang van de grensgemeenten zou moeten tellen.

Dorpshuis

Ook het dorpshuis in Vlodrop is nog niet afgerond en we begrijpen dat het voorstel voor Herkenbosch binnenkort in de raad komt. We hebben hier meermaals aandacht voor gevraagd. Zeker om ons goed voor te bereiden op hopelijk een nabije toekomst waarbij de gebouwen van de gemeenschap en het dorp weer een grotere rol gaan spelen, is het extra van belang dat we bij deze initiatieven niet achterop raken!

Omgevingswet

De opmars naar de nieuwe Omgevingswet en bijbehorende omgevingsvisie vraagt om een hele andere manier van werken en denken. Roerstreek Lokaal! is tevreden met de interactieve aanpak in de raadswerkgroep Omgevingswet. Ook de diverse manieren waarop inwoners bij dit onderwerp betrokken worden spreekt ons aan.

Tijdens de laatste beeldvormende bijeenkomst werd door de aanwezig inwoners de oproep gedaan om naar de toekomst toe iets meer ambitie te tonen en innovatiever te denken. Behouden wat er is, is niet verkeerd als je tevreden bent. Maar als je wilt behouden wat er is, zul je toch ook met de tijd mee moeten en per definitie moeten ontwikkelen.

Inwoners die die avond meedachten over de koers voor de toekomst, benoemen concrete uitdagingen als een natuur inclusieve samenleving en een gemeente waarbij de fiets in plaats van de auto centraal staat. Wij zeggen niet dat dit per sé de stippen op de horizon moeten zijn, maar zijn het wel eens met onze inwoners dat er meer ambitie en innovativiteit in onze omgevingsvisie mag komen.

De kas die klopt

Een sluitende begroting is voor Roerstreek Lokaal essentieel voor een toekomstbestendig Roerdalen. Dat lukt nu pas in 2024. We investeren in de toekomst en het blijven roerige en onzekere tijden. Wendbaarheid en snelheid zijn des te belangrijker. Zeker met de jaarlijkse bijdrage vanuit het Rijk die wisselend kan uitvallen. De kunst blijft de komende jaren dit dossier compleet te gaan beheersen; maar aan elk elastiek kent uiteindelijk een maximale rek. Ergens stopt het. Dat geldt ook voor het sociale domein.

Afsluiting

Anders dan anders sluit Roerstreek Lokaal! wat minder positief gestemd af, maar toch onderschrijven we deze begroting. Deze begroting is een prima basis om aan de slag te gaan de komende jaren. We gaan niet bij de pakken neerzitten en zetten de tering naar de nering en zoeken naar rendement.

Ons verhaal is in grote lijnen ook uw verhaal. Wij zijn zeer benieuwd naar de reactie van het college op onze inbreng en zeker ook onze kritische noot.